Đảng, Quốc hội, Chính phủ vừa qua đã ban hành nhiều thể chế, chính sách về thúc đẩy khoa học công nghệ (KHCN), ĐMST và CĐS, với bối cảnh AI toàn cầu tiếp tục bùng nổ, theo đó, Chính phủ nên xây dựng “Phiên bản 2.0” cho Chiến lược quốc gia AI, bổ sung và cụ thể hóa những nội dung sau đây:
Một là, khung pháp lý về dữ liệu mở và bảo vệ quyền riêng tư.
Quyết định số 127/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo đến năm 2030 từ năm 2021. Trong đó, chính phủ đã nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu, nhưng đến năm 2025, cần quy định rõ “dữ liệu mở” (open data) và “dữ liệu nhạy cảm” (sensitive data), xác định tiêu chuẩn phân loại, chia sẻ và cơ chế giám sát. Việc này giúp DN yên tâm khai thác dữ liệu, đồng thời bảo vệ quyền lợi cá nhân, phù hợp với tiêu chuẩn GDPR của Liên minh châu Âu (EU) và các cam kết quốc tế.
Hai là, mô hình sandbox AI cho thử nghiệm và đánh giá tác động.
Chính phủ cần thiết lập các “vùng thử nghiệm” (regulatory sandbox) cho DN, viện nghiên cứu và startup, đặc biệt trong những lĩnh vực nhạy cảm như y tế, giao thông và tài chính. Cơ chế này cho phép thử nghiệm sản phẩm mới với quy định linh hoạt, đồng thời thu thập phản hồi để hoàn thiện khung pháp lý trước khi triển khai đại trà.
Ba là, lộ trình phát triển nhân lực AI theo bậc học.
Không chỉ dừng ở việc đào tạo kỹ sư và nhà nghiên cứu, chúng ta cần lồng ghép AI vào chương trình phổ thông (giáo dục STEM), đại học (chương trình chuyên ngành) và đào tạo lại (upskilling) cho lực lượng lao động. Song song đó, thành lập Học viện AI quốc gia, kết hợp ABAII, trường đại học và DN để cấp song bằng, chứng chỉ nghề AI.
Bốn là, cơ chế hỗ trợ R&D và liên kết ba “nhà” (nhà nước - DN - học thuật).
Cần quỹ tài trợ cạnh tranh cho dự án AI ứng dụng, ưu tiên các bài toán thực tiễn “Make in Viet Nam” như AI nông nghiệp, AI y tế và AI sản xuất thông minh. Đồng thời, khuyến khích DN lớn mở chương trình ươm tạo (incubator) cho startup AI, chia sẻ dữ liệu và hạ tầng điện toán đám mây.
Năm là, đầu tư hạ tầng tính toán xanh, bền vững.
AI đòi hỏi năng lực tính toán lớn, dễ gây áp lực tiêu thụ điện. Vì thế, Chính phủ và các Tập đoàn Viễn thông - CNTT cần phối hợp xây dựng trung tâm dữ liệu “xanh” sử dụng năng lượng tái tạo, đồng thời thúc đẩy cạnh tranh dịch vụ điện toán đám mây nội địa.
Sáu là, chuẩn mực AI Ethics và quản trị rủi ro.
Bổ sung chương riêng về đạo đức AI, bao gồm trách nhiệm giải trình, phòng ngừa hệ quả bất lợi, chống thiên vị thuật toán và bảo đảm minh bạch mô hình. Việc này tạo niềm tin cho người dân và DN, đồng thời giúp Việt Nam đứng vào nhóm các quốc gia đi đầu về AI có trách nhiệm.
Tóm lại, “Phiên bản 2.0” của Chiến lược AI quốc gia cần cụ thể hóa khung pháp lý, cơ chế thí điểm, nhân lực, hạ tầng và chuẩn mực đạo đức để bắt kịp tốc độ phát triển AI trên thế giới, từ đó giải quyết những thách thức thực tiễn và kiến tạo hệ sinh thái AI bền vững, phục vụ mục tiêu “vừa nhanh, vừa xanh, bao trùm” của đất nước.
Theo Tạp chí Thông tin và Truyền thông
